Behoedzaam komt de kat de trap af van het portaal. Ze heeft de schaarse warmte van een oud kacheltje verlaten en gluurt naar wat zich om de hoek van de straat afspeelt. Het lijkt best knus in ‘Het Schildersatelier’ van Tom Frantzen waar ze naar buiten komt. Aan de zachtgroene geverfde muren hangen bronzen schilderijen met dansende koeien en een portret van een redelijk ijdele ooievaar. Een uil op de muur lijkt ‘opgezet’ met zijn omgeving. Het primitieve kacheltje geeft wat het kan. Alles wat maar enigszins brandbaar is kan het duveltje blijkbaar verstoken. En daar zit hij dan. De aap op een krukje voor zijn schildersezel, de staart opgekruld in pure concentratie. Met geheven penseel kijkt hij je prompt en vrijpostig in de ogen. De omtreklijnen van je hoofd en hals staan al op het doek. Enkele flessen hebben voor lef en inspiratie gezorgd. Het tafereel lijkt een moment van belofte te bevriezen, de schepping van een nieuw kunstwerk.
De beeldengroep van Tom Frantzen is een stilleven vol leven. Een spel van bekijken en bekeken worden. Je moet een uil zijn om dat niet te zien. Als voorbijganger kijk je verrast op wanneer de aap je regelrecht aankijkt. Wie staart eigenlijk naar wie? Het maakt dat je als voorbijganger, als toeschouwer plots zélf deel gaat uitmaken van de interactie van het kunstwerk.
Vanaf de middeleeuwen al werd de aap een symbool van de schilderkunst en de beeldhouwkunst. Nabootsing was immers de essentie van het beroep van de kunstenaars en ‘naäperij’ van de natuur was de betrachting van de kunst. Ars Simia Naturae. De werkelijkheid levensecht op doek of beeld overbrengen, het was de droom van elk kunstenaar. De anekdote van de valse echte vlieg die Quinten Metsijs op doek schilderde bevestigt dit. Of… de schalkse parodie met een aap afgebeeld terwijl hij een portret schilderde. Meestal van een vrouw. Het gedachtegoed van eeuwen terug is Tom Frantzen niet ontgaan. Zijn aap schildert de toevallige voorbijganger. Zonder onderscheid wordt eenieder voor even ‘vereeuwigd’ of eventjes maar voor aap gezet.
Het beeld is een schijnbare tegenstelling met wat volgt. Een parodie ook, want ‘Het schildersatelier’ is eveneens een verwijzing naar de 19e eeuwse School van Tervuren met artiesten die precies het atelier verlieten om zo levensecht mogelijk in de natuur en naar de natuur te gaan schilderen met de natuur als enige leermeester. Ars sola Magister. Ver van regels en conventies en opgelegde thema’s. De 19e eeuwse lijsten aan de muur van groene landschappen met koeien en af en toe een portret, ze liegen er niet om. Het is een dubbele knipoog met een laagje meer in een bijzonder huis waar kunst altijd een belangrijke rol toebedeeld kreeg.
De voormalige notariswoning Duvigneaud is zopas aan een nieuw leven begonnen na een moderne make-over, maar ze heeft haar positie gehandhaafd en haar grandeur bewaard. Notaris Duvigneaud was kunstliefhebber en –kenner en een genereus man. De basiscollectie van de Vrienden van de School van Tervuren te zien in het gemeentelijk museum Hof van Melijn is o.a. te danken aan het mecenaat van Edouard Duvigneaud. Het allereerste museum voor de School van Tervuren bracht hij in zijn eigen woning onder. Het heette toen ‘Het Schaakbord’.
De huidige bewoners zijn al even kunstminnend en hebben die idee bij de herinrichting van het pand opnieuw vormgegeven in het ‘open venster’ op de kunst in de vroegere ingang van de woning.
Voor Tom Frantzen waren dit interessante gegevens om mee aan de slag te gaan voor deze opdracht, want zijn publieke beelden maakt hij altijd in functie van de site of van het gebouw waarvoor ze bedoeld zijn. Het schijnbaar grappige en onschuldige tafereel geeft ons dus veel om te bekijken en geeft ons ook het kijken na. Een uil als je dat niet gezien had. Welke boodschap hij brengt, satire is nooit ver weg en ze verpakt de inhoud met de nodige relativering.
Zijn opleiding startte Tom in de afdeling teken- en schilderkunst in Bosvoorde. Hij kreeg er van directeur en leraar Roger Somville te horen dat hij tekende en schilderde als een beeldhouwer en dus verruilde hij doek voor gips en brons en volgde hij de opleiding monumentale beeldhouwkunst in Terkameren. Nu hebben zijn beelden iets schilderachtigs hoewel ruimtelijkheid de bovenhand houdt. En altijd treft de onbevangenheid waarmee ze in het leven staan en een imaginaire wereld oproepen.
En dát hebben we gezien!
Annemie Breugelmans
20 september 2015